ŞİRK ODAĞI : ŞİRKET
YAVUZ SOYSAL - www.adilmedya.com 'dan(16-10-2011) alınmıştır.
Özellikle 1990’lardan itibaren yasaları yapanın devletler,devleti esas yönetenin “piyasa güçleri” yani çok uluslu şirketler olduğu ortada. Şirketler ve onların ürettiği argümanlar etrafımızı sarmış durumda. Reklam,gösteri,kişisel gelişim…bunlardan kaçış yok. Kapitalizm kendisine benzeterek narsist,hasta bireyler yaratıyor. Bu konuda bulabileceğimiz en çarpıcı kaynaklar,aynı adlı kitaba dayanan,corporation(şirket) filmi ile yirmi dakikalık Story of stuff (şeylerin hikayesi) animasyon filmi.
İlkinin temel savı, şu an devletlerden daha güçlü olan ve yaşadığımız hayatı her açıdan kuşatan ve biçimlendiren şirketlerin, insanları da kendi suretlerinde yaratmış olduğu. 19. yüzyılın sonundan itibaren hukuken bir “kişi” statüsünü alan ve son 150 yılda tüm insanları ve devletleri yönetir hale gelen şirketlerin kişilik yapısı,psikoloji literatüründeki “piskopat” ın karakter özelliğiyle örtüşüyor.
Bunlar:
1. Başkalarının hisleri konusunda vurdumduymazlık(hisse sahiplerinin karını arttırmak için her türlü bedel mubah): Şirket filminde belgelendiği üzere Monsanto’nun ineklerin süt üretimini arttırmak için kullandığı kimyasallar süte geçiyor ve insan sağlığını ciddi biçimde tehdit ediyor.Ama bu durumu anlatan bir belgesel hazırlayan televizyonların reklam gelirleri kesilerek engelleniyor.Şirket aynı zamanda en büyük reklam veren olduğu için bilgi alma özgürlüğünü de engelliyor.
2. Kalıcı ilişkiler kuramamak: Michael Moore’nun 1989’da yönettiği ilk filmi Roger and Me,otobiyografik bir hikayeye dayanıyordu.Dünya’nın en zengin şirketlerinden General Motors milyarlarca dolar kar ettiği halde ABD’deki 11 araba fabrikasını kapatıp 30.000 işçiyi kovmaya karar verir.Bu fabrikaları saatte 70 sente çalışacak ucuz iş gücünün olduğu Meksika’ya taşıyacak,tasarruf ettiği parayla da başka şirketler alacaktır.Bir yığın insan işsiz kalır,aç kalır.Göç için yollara düşer,suç işlerler.Hapishaneler dolar.
3. Başkalarının güvenliğine dair pervasızlık: 23 Temmuz 2010’da NTV’de yayınlanan,2008 yapımı Food inc. Belgeselinde gıda endüstrisinin vahim durumu gözler önüne seriliyor.İki yaşındaki Kevin Kowaleyk’in yediği hamburgerdeki E-coli bakterisi nedeniyle ölmesi,”fast food” lokantalarında etlerin güvenilirliği tartışmasını başlatsa da,gıdalarımız 1970’lere göre çok daha az denetleniyor,hangi besinlerde genetiği değiştirilmiş ürün kullanıldığını bilmiyoruz ve her gün yediklerimizin içerdiği toksit kimyasal maddeler ile kanser oranlarındaki artışın paralelliğini araştırmak isteyen projeler türlü yollardan engelleniyor.Tüketici sağlığı dışındaki pervasızlık örnekleri:Tuzla tersanesindeki işçi ölümleri,kot taşlama işçilerinin slikozis hastalığı sebebiyle ölmesi,madenlerde ölenler…
4. Dolandırıcılık: Sürekli yalan söylemek ve daha fazla kar uğruna başkalarını aldatmak.Ülkemiz tarihi bu konuda epeyce zengindir.Halen tüm sektörlerde bolca örnek bulunmaktadır.
5. Suçluluk duymamak: Şirketler bırakınız suçluluk duymayı,kişisel gelişim,medya ve türlü ideolojik saldırılarla yoksullara bunun sorumlusunun kendisi olduğunu belletmiştir.Dizilerdeki zengin sevicilik,hortumcuların omuzlara alınması,dolandırıcının “akıllı” sıfatıyla övülmesi halkın düzeni ne kadar içselleştirdiğinin kanıtıdır.Hatta, “Kapitalizm müminin yitiğidir” diyen çılgınlar vardır.
6. Yasalara ve toplumsal normlara uymamak: Şirketler temel insan haklarıyla ilgili yasaları ihlal ettikleri zaman bile üste çıkıp masum rolü oynayabiliyor.Örneğin,Bolivya’da suyun özelleştirilmesiyle “suya sahip olan” Bechtel şirketi halkın evlerinin çatısına leğenler koyarak yağmur suyu toplamasını bile cezalandırmaya kalkmıştı.Suçlardan bahsederken hep bireylerin işlediği sokak suçlarından bahsediliyor; fakat çok büyük zararları olan şirket suçları konuşulmuyor.
Peki şirketlerin karlarını sınırsızca arttırmasının ve tüketicinin ucuz mallara ulaşmasının bedelini kimler,nasıl ödüyor? Şeylerin hikayesi animasyon filmi yapan Annie Leonard, süpermarketten 5 dolara aldığı radyonun nasıl bu kadar ucuz satılabildiğini merak ediyor. Güney Afrika’da çıkarılan kotlan madenini,Meksika’daki çocuk işçiler radyo haline getiriyor. Bütün masraflar ürüne yansımadığı için ucuz. Amerika’nın Irak’ı işgali ile elde ettiği ucuz petrol ile köle emeği sayesinde elde edilen ucuz maliyet birleşiyor ve gerçek bedeller“dışsallaştırıldığı” için tüketiciye yansımıyor. Bedeli ise şu kesimler ödüyor: Metaları üretirken kendileri de en değersiz metaya dönüşen işçiler(üretim),taşımasını yapan emekçiler(dolaşım), çalışan kasiyerler(hizmet) ve bütün bu aşamalarda doğanın kirlenmesinden doğrudan ya da dolaylı etkilenen şimdiki ve gelecek kuşaklar.
İşte bu kısa filmden birkaç çarpıcı bilgi:
• 200 yılında dünyanın en büyük 100 ekonomisinin51’ini şirketler ve 49’unu devletler oluşturuyordu.
• ABD dünya nüfusunun yüzde beşini barındırıyor ama tüm doğal kaynakların üçte birini tüketiyor ve dünyadaki atıkların üçte birini çıkarıyor.
• Son otuz yılda dünyadaki doğal kaynakların üçte biri tükendi.Sadece Amazon’da dakikada 2000 ağaç yok ediliyor.
• Dünyada günde 3300 kişi iş kazalarında ölüyor;günde 200.000 kişi iş bulma umuduyla kentlere göç ediyor.
• Amerikalı tüketiciler günde 300’e yakın reklama maruz kalıyor.Çılgın bir tüketim yaşanıyor.Amerika’da satılan malların yüzde 99 ‘u altı ayda çöpü boyluyor.Tüm dünyadakiler bu hızla tüketseydi beş gezegene ihtiyacımız olacaktı.
Görüldüğü gibi akıl dışı bir sistemde yaşıyoruz.Onun için şirketler ve onun ürettiği sorunları(asgari ücret,taşeronlaştırma vb.) hedefine koymayan hiçbir kurum veya kimse sahici bir iş yapmış olmaz. Her şey dönüp dolaşıp uluslar arası bir şirketin kasasına para olarak dönüyor çünkü. Bu günlerde dış politika uzmanı haline gelen ve büyük devlet olma hayaliyle şaha kalkan Müslümanların bu şirketler meselesini iyi düşünmesi ve peygamberlerin yaptığı gibi içeriye dönük bir eleştiri getirmesi gerekiyor. Kuran kıssalarına bakınız orada hep kavmin müstekbirlerinden ve ona karşı mücadele den peygamberlerden bahseder. Bu açıdan baktığımızda Türkiyeli Müslümanların gözünü içerideki yangına çevirmesi gerekir. Emperyalizme karşı olmanın yolu buradan geçiyo. Çünkü Abd,İsrail,Fransa vb. şirketlerin isteğiyle sağa-sola saldırıyor.
Sonuçta şirk şirketle tüm yaşama hakim olmuştur .Eğer İslami bir iş yapmak isteyen varsa; mesela taşeronlaştırma, asgari ücret, işsizlik konusunda ses çıkarması gerekiyor.Tevhit şirk kavgası buradadır. Vesselam!
